Güzellik merkezlerinde veya salonlarında lazer epilasyon uygulamasının yasaklandığına, foto epilasyon gibi bazı cihazların güzellik merkezleri ve salonları tarafından kullanılamayacağına ve yasağa uymayan güzellik merkezleri ve salonlarına yönelik denetimlerin sıklaştığına ilişkin haberler; yazılı, görsel ve sosyal medyada son birkaç gün içerinde yaygın olarak yer aldı. Bu haberler gerçeği yansıtmakta mıdır? Bu konuda en son durum nedir?  Bahsedildiği gibi bir yasak ve yasaklamayı uygulamaya yönelik denetimler gerçekten var mı?  Güzellik merkezleri veya salonlarında lazer epilasyon uygulaması konusunda yasal çerçeve nedir? Yargı kararları ve mevzuat hükümleri doğrultusunda en son hukuki durumun incelenmesi bu yazının konusunu oluşturmaktadır.

Lazer Epilasyon Nedir?

Gerek kadın, gerekse erkek vücudunda istenmeyen kıl ve tüyleri yok etmek için yoğun bir enerji demeti olan lazerin kullanıldığı uygulama, “lazer epilasyon” olarak isimlendirilmektedir. Lazer epilasyon, Dünya’da ilk kez 1997 yılında Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi FDA tarafından onaylanmış bir uygulamadır. Lazer epilasyon FDA onayı aldıktan sonra medikal estetik alanında yoğun olarak kullanılmaya başlandı. Günümüzde istenmeyen kıllarla veya tüylerle mücadelede çok sık tercih edilen bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.

Lazer epilasyonun en yaygın olarak uygulandığı vücut bölgeleri; kaş arası, kaş üstü, dudak üstü, çene, boyun, yüz, koltuk altı, kol, bacak, göğüs, göğüs ucu veya arası, bikini ve genital bölge gibi alanlardır. Lazer epilasyonda kullanılan ışınlar, cilt yüzeyinin yaklaşık 1 mm altında bulunan kıl köklerine ulaşmaktadır.

Foto Epilasyon Nedir?

Fotoğraf makinesinin flaş ışığına benzeyen kuvvetli ve farklı dalga boylarında (550 – 1200 nm) ışık elemanları taşıyan yüksek enerjili bir ışık dalgalarının istenmeyen kıl ve tüylerden kurtulmak amacıyla cildin hedeflerin alanlarına gönderilmesini sağlayan yönteme “foto epilasyonı”, yani IPL (Intense Pulsed Light) metodu adı verilmektedir.

Lazer Epilasyon ile Foto Epilasyon Farkı

Foto epilasyonun lazer epilasyondan temel farkı, kullanılan ışık tipidir. Foto epilasyon (IPL -Yoğun Darbeli Işık) geniş bantlı, darbeli bir ışık kaynağı uygulaması iken lazer epilasyon tek renkli, tutarlı bir ışık kaynağı uygulamasıdır. Hem foto epilasyon (IPL) ıhem de lazer epilasyon un ışık darbeleri melanin yoluyla kılların ve tüylerin köküne uzanır. Işık darbeleri uyarılarının kök üzerinde hasar verici bir etkisi vardır; birkaç uygulama seansından sonra kökün yeni tüy veya kıl üretmesini engeller. 

Güzellik Salonu Nedir?

Çeşitli kozmetik tedaviler, kozmetik hizmetler, genel cilt bakım hizmetleri, bölgesel bakım hizmetleri, saç kesimi, saç şekillendirmesi, manikür, pedikür, makyaj, cilt bakımı, bronzlaşma gibi çeşitli hizmetler sunan tesislere “güzellik salonu” adı verilmektedir. Güzellik salonu statüsünde hizmet veren tesislerin denetimleri belediyelerce yapılmaktadır.

Güzellik salonlarında içerisinde işlemlerin gerçekleştirileceği cilt (yüz ve boyun) bakım birimi, epilasyon/depilasyon birimi, vücut bakım birimi, el ve ayak bakım birimi, bronzlaştırma birimi ile makyaj biriminden en az birinin bulunması zorunlu olmakla birlikte, isteğe bağlı olarak kuaför birimi de bulundurulabilmektedir. (İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına ilişkin Yönetmelik, Ek 1, J4)

Güzellik salonunda, faaliyet gösterilen süre boyunca, güzellik uzmanı olan bir sorumlu müdür bulundurulması zorunludur.  Sorumlu müdür, 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında ilgili alanda ustalık belgesine veya bu konuda ön lisans veya lisans diplomasına ya da yurtdışındaki eğitim kurumlarından alınmış ve ilgili mevzuata göre denkliği kabul edilmiş belgeye sahip kişi olacaktır. Sorumlu müdür, sadece bir salonda sorumlu müdürlük görevini üstlenebilir ve sorumlu müdürlük yaptığı kuruluşta aynı zamanda mesleğini icra edebilir. Sorumlu müdür, hem idari hem de uygulanan işlemlerden uygulayıcılarla birlikte sorumludur. (İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına ilişkin Yönetmelik, Ek 1, J10)

Güzellik Merkezi Nedir?

Sağlık hizmetleri sunduğu kabul edilen, sağlık kuruluşu niteliğinde olan, sunulan hizmetlere tıbbi denetim getirilen, güzellik ve estetik uygulamalarının yapılabileceği “poliklinik” niteliğindeki tesislere “güzellik merkezi” adı verilmektedir. Lazer epilasyon yapma ve cildi derinlikli olarak ilgilendiren konulardaki faaliyetleri yürütme, tamamen poliklinik olarak hizmet vermeye yeterli görülen, buna göre donatılmış ve ruhsat verilmiş güzellik merkezlerine bırakılmıştır.

Güzellik Salonu ile Güzellik Merkezi Farkı

Güzellik merkezi ile güzellik salonu arasındaki farklar şu şekilde ortaya konulabilir:

• Merkezde epilasyon biriminde lazer epilasyon yapılabilir, güzellik salonunda yapılamaz.
• Merkezde mesul müdür tabip, güzellik salonunda güzellik uzmanı olmak zorundadır.
• Güzellik uzmanının ve hekimin yapacağı işlemler birbirinden farklıdır.
• Güzellik merkezinde zayıflama birimi kurulabilir, güzellik salonunda kurulamaz.
• Merkezde hekimlere izin verilen işlemler yapılırken, yani hekimlerin uzmanlık alanları dahilindeki tedavi hizmetleri verilirken, güzellik salonlarında aynı işlemler yapılamaz.
• Güzellik salonları güzellik uzmanının, güzellik merkezleri ise hekimin yöneticiliğinde çalıştırılmak zorundadır.

Kozmetik amaçlı cihaz

Sağlık Bakanlığı İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, kozmetik amaçlı kullanılan “diode lazer epilasyon cihazını” diğer lazerlerden ayırmıştır. Kozmetik amaçlı üretilen ütüleme diode lazer epilasyon cihazları, güvenilir bir şekilde, hızlı sonuç veren, her cilt ve tüy tipine uygulanabilen cihazlardır. Kozmetik Diodlar, 2014/30 ve 2014/35 CE li ve 12 j/cm2 sınırlıdır. Kozmetik amaçlı üretilen ve sadece epilasyon amaçlı kullanılan ütüleme diode lazer epilasyon cihazının kullanım hakkı güzellik salonlarına verilmiştir.

Tıbbi amaçlı cihaz

07.06.2011 tarihli ve 27957 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tıbbi Cihaz Yönetmeliği’ne göre “tıbbi cihaz”, “insanda kullanıldıklarında aslî fonksiyonunu farmakolojik, immünolojik veya metabolik etkiler ile sağlamayan fakat fonksiyonunu yerine getirirken bu etkiler tarafından desteklenebilen ve insan üzerinde;

• Hastalığın tanısı, önlenmesi, izlenmesi, tedavisi veya hafifletilmesi ya da
• Yaralanma veya sakatlığın tanısı, izlenmesi, tedavisi, hafifletilmesi veya mağduriyetin giderilmesi ya da
• Anatomik veya fizyolojik bir işlevin araştırılması, değiştirilmesi veya yerine başka bir şey konulması veyahut
• Doğum kontrolü

amacıyla kullanılmak üzere imal edilmiş, tek başına veya birlikte kullanılabilen, imalatçısı tarafından özellikle tanı ve/veya tedavi amaçlı kullanılmak üzere imal edilmiş ve tıbbi cihazın amaçlanan işlevini yerine getirebilmesi için gerekli olan yazılımlar da dâhil, her türlü araç, alet, teçhizat, yazılım, aksesuar veya diğer malzemeleri”, olarak tanımlanmıştır. İlgili tanımdan da anlaşılacağı üzere kısaca bir teşhis ya da tedavinin parçası olarak insan üzerinde endikasyon belirterek kullanılan, kullanıldıkları bölgelerde etkilerini fiziksel ya da mekanik yollarla gösteren ürünler, tıbbi cihaz olarak değerlendirilmektedir.

Bir ürünün “tıbbi cihaz” sınıfında yer alabilmesi için öncelikle “CE” işareti taşıması zorunludur. CE işareti, bir emtianın/malın Avrupa Standartlarında üretilmiş olduğunun göstergesidir.

30 Mart 2017 tarihli Düzenleme

Resmi Gazete’nin 30 Mart 2017 tarih ve 30023 sayılı nüshasında yayınlanan “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına ilişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına dair Yönetmelik” güzellik salonlarında epilasyon ve depilasyon amaçlı cihazların kullanımıyla ilgili iki hüküm getirmiştir.

Getirilen yeni hükümlerden ilkine göre; “Güzellik salonlarına alınan epilasyon ve depilasyon amaçlı cihazlar ile bu cihazların taşıdığı teknik özellikler yıllık olarak her yılın Aralık ayı sonu itibarıyla; yeni cihaz alınması durumunda ise on işgünü içinde, sorumlu müdür tarafından yetkili idareye ve valilik aracılığıyla il sağlık müdürlüğüne bildirilir. Güzellik salonlarında yetkili idarelerce yapılacak denetimlerde il sağlık müdürlüğü temsilcisi de yer alır. Denetimlerde foto epilasyon cihazlarının nanometre aralığını tespit etmek için joulmetre ölçüm aleti veya benzeri aletler kullanılır”. Bu hüküm açıkça güzellik salonlarına epilasyon amaçlı cihazların, özellikle foto epilasyon cihazlarının alınabileceğini düzenlemiştir.  

Getirilen yeni hükümlerden ikincisine göre; “Lazer epilasyon yöntemleri hariç tıbbi cihaz kapsamına girmeyen cihazları kullanarak tıbbi amaçlı olmayan epilasyon ve depilasyon işlemleri (Epilasyon işlemini gerçekleştirecek güzellik uzmanlarının, kullanacağı epilasyon cihazıyla ilgili 3308 sayılı Kanun kapsamında alınan ustalık belgesi veya mesleki ve teknik okulların ilgili alanlarından mezun olduğunu gösterir diploma veya üniversitelerin ilgili lisans ve önlisans alan ve dalından mezun olduğunu gösterir diploma veya Meslekî Yeterlilik Kurumundan alınan meslekî yeterlilik belgesinden birisine sahip olması zorunludur. Bu diploma ve belgelerin yurtdışından alınmış olması halinde bunların ilgili mevzuata göre denkliğinin kabul edilmiş olması şarttır. Millî Eğitim Bakanlığının tanıdığı ve önceden alınmış diğer diplomalar ve kurs bitirme belgeleri müktesep hak kapsamında değerlendirilir.).)”. Bu hüküm açıkça tıbbi amaçlı olmayan epilasyon ve depilasyon işlemlerinin güzellik salonları tarafından yapılabileceğini düzenlemiştir. Ayrıca, bu hüküm tıbbi cihaz kapsamına girse de lazer epilasyon yöntemlerinin güzellik salonlarınca uygulanabileceğini düzenlemiştir.

2017 tarihli Hükümlerin İptali Davası

Türk Dermatoloji Derneği ile Türk Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Derneği, güzellik salonlarında foto epilasyon cihazlarının kullanımına imkân veren yukarıda aktarılan yönetmelik hükümlerinin iptali için 2017 yılında Danıştay nezdinde iptal davası açmıştır.

Davayı İnceleyen Danıştay 10. Dairesi, 12/11/2020 tarihli ve E.:2017/1846; K.:2020/4821 sayılı kararıyla yukarıda aktarılan iki hükmün iptaline karar vermiştir. Dikkati çekn nokta şudur ki; Danıştay 10. Dairesinin kararının veriliş tarihi 12.11.2020 olmasına ve üzerinden yaklaşık bir yıl geçmiş olmasına rağmen görsel ve yazılı medya bu gelişmeyi güncel bir gelişmeymiş gibi haber yapacak kadar basın meslek ilkelerinden y-uzak bir yayıncılık faaliyeti yürütmektedir.

Hukuki Boşluk

2017 tarihinde getirilen iki adet yönetmelik hükmünün iptal edilmesi,  güzellik salonlarında lazer epilasyon uygulamasının yasaklandığı, foto epilasyon gibi bazı cihazların güzellik salonları tarafından kullanılamayacağı ve yasağa uymayan güzellik salonlarına yönelik denetimlerin sıklaştırılacağı anlamına gelmez. Son birkaç gün içerisinde basın ve medyada bu konuda yer alan haberler gerçeği yansıtmamaktadır.

Danıştay 10. Dairesinin iptal kararıyla birlikte, hukuki bir boşluk oluşmuştur. Oluşan boşluğu doldurma yetki ve görevi, yürütme organına aittir. Yürütme organı bu konuda yeni bir düzenleme yapıncaya kadar, herhangi bir yasağın varlığından hukuken bahsetme imkanı yoktur.

Diğer taraftan Danıştay 10. Dairesinin anılan kararı, ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilmiş bir karardır. Bu karar, henüz kesinleşmiş bir karar değildir. Danıştay 10. Dairesinin yönetmelik maddelerinin iptal kararı, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun temyiz incelemesine tabidir.