Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da oynanması planlanan Süper Kupa maçına çıkmayan iki ünlü Türk futbol kulübü Fenerbahçe ve Galatasaray futbol takımlarının tutumları nedeniyle oluşan ateşli atmosfer hala devam ediyor. Suudilerin, ödedikleri parayı geri istedikleri gibi aynı zamanda maddi ve manevi zararları için tazminat da talep ettikleri medyaya yansıdı.

Riyad’da Süper Kupa Finali

Süper Kupa finalinin Riyad’da yapılması anlaşması çerçevesinde; Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), Fenerbahçe ve Galatasaray’a 12 milyon dolar ödeme yapılması öngörülmüş ve paranın bir kısmı önde ödenmişti. Planlanan maçın gerçekleşmemesi üzerine Suudi Arabistan Futbol Federasyonu Riyad’a ev sahibinin itibarına zarar verdiği gerekçesiyle Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), Fenerbahçe ve Galatasaray’ın 40 milyon dolar tazminat ile cezalandırmasını FIFA’dan talep etti.

Futbol Diplomasisi

Spor, diplomatik ilişkileri güçlendirmek ve hasım ülkeler arasında daha dostane ilişkiler geliştirmeye yardımcı olmak için bir araç olarak kullanılabilir. Geçmişte, Soğuk Savaş döneminde, Çin-Amerikan yakınlaşması 1971’deki masa tenisi diplomasisi çabasıyla başladı. Bu daha sonra Başkan Nixon’ın Çin’e tarihi ziyareti ve ilerleyen yıllarda Washington ile Pekin arasındaki resmi diplomatik ilişkilerin başlamasına yol açtı. Benzer şekilde, 2000’lerde Türkiye ve Ermenistan, futbol diplomasisi oluşturarak ilişkilerini normalleştirmeye çalıştı.

Öte yandan, 2022 Katar Dünya Kupası, bu küçük orta doğu ülkesinin uluslararası ziyaretçileri memnun etmek ve Dünya genelinde daha iyi bir imaj yaratmak için daha modern ve açık fikirlere yönelmesine yardımcı oldu. Bu anlamda, “insanları, ulusları ve toplulukları fiziksel aktivitelerin ortak sevgisi aracılığıyla bir araya getirme konusundaki sporun eşsiz gücü” olarak tanımlanabilecek olan spor diplomasisi, modern diplomasinin hayati bir parçası haline gelmiştir. Ancak son zamanlarda, Türkiye’nin iki tarihi futbol kulübü Galatasaray ve Fenerbahçe arasında planlanan bir Süper Kupa maçının, politik nedenlerle Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da iptal edilmesi, spor (futbol) diplomasisinin olumsuz bir örneğini ortaya çıkardı.

Yabancı Ülkelerde Maç Oynatma

Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), gelirlerini artırmak ve ağır borç altındaki futbol kulüplerinin ekonomilerini toparlamalarına ve uluslararası itibarlarını artırmalarına yardımcı olma amacıyla, yakın zamanda yeni bir uygulama başlattı ve Türkiye Süper Kupası final maçlarını yabancı ülkelerde oynatma fikrini benimsedi. Bu planın ardından TFF, Suudi Arabistan Krallığı ile Süper Kupa finallerini 5 yıl boyunca düzenleme karşılığında milyonlarca dolar karşılığında ön anlaşma yaptı. Türk futbol kulüpleri Galatasaray ve Fenerbahçe planı kabul etti, TFF ile Suudi Arabistan arasında bir sözleşme imzalandı ve takımlar 29 Aralık’ta Suudi başkentine ilk final maçını yapmak üzere gitti. Türkiye’nin milyonlarca taraftarı, milyonlarca taraftarı olan Türkiye’nin en popüler futbol kulüpleri arasındaki final maçını izlemeye hazırdı. Ancak, maç son dakikada iptal edildi.

FİFA Kuralları

Bu gelişmeler, futbol kulüplerinin hukuki sorumluluğu konusuna ilişkin bir çok soruyu beraberinde getirdi. Konuya ilişkin FİFA düzenlemeleri şöyledir;

FİFA Oyun Kuralları 2023-2024 rehberinin “Oyun Alanı” başlıklı 1. maddenin 13. fıkrası; “Logolar ve Amblemler Oyun süresince oyun alanında ve oyun alanındaki gereçlerde, kale ağları ve çevirdikleri alanlar da dahil, FIFA’nın, konfederasyonların, ulusal futbol federasyonlarının, müsabakaların, kulüplerin veya diğer kuruluşları temsil eden gerçek, sanal logo veya amblemlerini koymak yasaktır. Bayrak direğine konulan bayraklarda bu logo ve amblemlere izin verilmektedir” açıklamasını içermektedir.

FİFA Oyun Kuralları 2023-2024 Rehberinin Oyuncuların Ekipmanları başlıklı 4. maddesinin 5. fıkrası; “Sloganlar, İfadeler, Görseller ve Reklamlar Kullanılan ekipmanlarda herhangi bir politik, dini veya kişisel slogan, beyan veya resim olmamalıdır. Oyuncular politik, dini, kişisel slogan, beyan veya resim içeren ya da üretici logosundan başka bir reklam taşıyan forma altı giysilerini ortaya çıkaramazlar. Herhangi bir ihlalde, oyuncu ve/veya takım, müsabakayı düzenleyen kuruluş, ulusal futbol federasyonu veya FIFA tarafından cezalandırılır” açıklamasını içermektedir.

Prensipler

Bu düzenlemeler uygulanmasında göz önünde bulundurulan Prensipler;

• FİFA Oyun Kuralları 2023-2024 Rehberinin Oyuncuların Ekipmanları başlıklı 4. Maddesi; oyuncular, yedek oyuncular ve değiştirilmiş oyuncular tarafından giyilmiş bütün ekipmanlara (kıyafetler dâhil) uygulanır; prensipler ayrıca teknik alandaki bütün takım görevlilerine de uygulanır.
• Ekipmanlar kuralının uygulanmasında genellikle izin verilen hususlar;
  • oyuncu numarası, ismi, takım arması/logosu, futbol oyununu, saygıyı ve dürüstlüğü yücelten girişimci sloganlar/amblemler, müsabaka kuralları veya ulusal federasyon, konfederasyon veya FIFA yönetmeliklerince izin verilmiş reklamlar
  • maç bilgileri: takımlar, tarih, müsabaka/etkinlik, müsabaka yeri
  • İzin verilmiş sloganlar, ifadeler veya görseller forma önüne ve/veya kol bandına gelmelidir.
  • Bazı durumlarda slogan, ifade veya görsel yalnızca takım kaptanının kol bandında görülebilir

Kuralın Yorumlanması

Bir slogan, ifade veya görsele izin verilebilmesine ilişkin yorum yapılırken hakemin Kural 12. maddeyi  (Faul ve Fena Hareketler) dikkate alarak aşağıdakilerden birinden suçlu olan oyuncuya karşı harekete geçmesi gerekir:

• saldırgan, aşağılayıcı veya küfürlü söz kullanılması ve/veya hareket(ler) kullanmak
• kışkırtıcı, alaycı veya tahrik edici hareketler yapmak

Bu kategorilere giren hiçbir slogan, ifade veya görsele izin verilmez.

‘Dinsel’ veya ‘kişisel’ olan slogan, ifade veya görsel görece olarak daha kolay tanımlanabilir ve ‘siyasi’ olanlar daha az belirgin olsa da, aşağıdakiler ile bağlantılı slogan, ifade veya görsellere izin verilmez;

• sağ veya ölü herhangi biri(leri) (resmi müsabaka isminin bir parçası olmadığı sürece)
• herhangi bir yerel, bölgesel, ulusal veya uluslararası siyasi parti/ organizasyon/ grup vs.
• herhangi bir yerel, bölgesel veya ulusal hükümet veya bunlara bağlı herhangi bir departman, ofis veya birimleri
• herhangi bir ayrımcı organizasyon
• hedefleri/eylemleri kayda değer sayıda insanı inciten herhangi bir organizasyon
• herhangi bir özel siyasi eylem/olay

Önemli bir ulusal veya uluslararası olay anılırken karşı takım (taraftarları dâhil) ve kamunun hassasiyeti dikkatlice değerlendirilmelidir. Müsabaka kuralları, özellikle izin verilen slogan, ifade ve görsellerin boyutu, sayısı ve konumu ile bağlantılı daha fazla kısıtlama/sınırlama içerebilir. Slogan, ifade veya görseller ile ilgili anlaşmazlıkların müsabakadan önce çözülmesi önerilir.