Bir dönemin kudret sahibi kişileri aramızdan ayrılmaya devam ediyor. “Her nefis ölümü tadacaktır” ilahi emri gereği ahirete intikal edenlerin sayısı korona virüs salgını nedeniyle son zamanlarda artmış bulunuyor. Ölenler Dünya’da meşru ya da gayri-meşru yollarla kazandıkları malvarlıklarını diğer aleme götürme imkanına sahip olmadıklarından Dünya’da bırakmak zorunda kaldıkları malvarlıklarının paylaşımı hakkında vasiyetnameler yazarak etkili olamaya çalışabilirler.

Kaçınılmaz ve doğal bir hadise olan ölüm gerçekleştiğinde ölenin geriye bıraktığı malların paylaşımı konusunda iradesine kanunların bakış açısı nedir? Ölene ait mallar, arabuluculuk yoluyla arabulucular tarafından mirasçılar arasında pay edilebilir. Arabulucu marifetiyle miras paylaşımı durumunda kanunlardaki taksimat oranlarına göre değil, mirasçı kişilerin rızası ve mutabakatı dikkate alınarak miras bırakanın malları taksim edilir. Mirasçılar mirasın arabulucu tarafından taksimi konusunda anlaşamazlarsa, mirasın paylaşımı mahkeme tarafından yürürlükte olan kanunlar çerçevesinde yapılır.

Vasiyetname yoksa

Mirasın taksiminde önemli huşulardan birisi, ölen tarafından geride bıraktığı malların taksimi konusunda bir tasarrufta bulunulup bulunulmadığıdır. Ölenin bir tasarrufu, yani vasiyetnamesi yoksa, Medeni Kanun’da düzenlenmiş  kurallara göre ölenin mallar mirasçılara intikal eder.

Kişiler, öldüklerinde mallarının bir kısmının kanunda öngörülen oranlar çerçevesinde değil, kendi arzu ettikleri şekilde mirasçılara veya üçüncü kişilere geçmesini arzu edebilir. Hukuk sistemi buna izin vermektedir.

Vasiyetname & Miras Sözleşmesi

Kendisi öldüğünde malları üzerinde tasarrufta bulunmak isteyen kişinin önünde iki seçenek vardır. Kişi hayattayken vasiyetname hazırlayabileceği gibi, miras sözleşmesi de yapabilir.

Miras bırakan, ölümünden sonra geçerli olmak üzere ve tek taraflı iradesiyle, hangi mallarının kimlere kalacağını vasiyetnameyle belirleyebilir. Vasiyetname, tek taraflı bir irade beyanıdır. Miras bırakılanın vasiyetnameden haberinin olması gerekmez. Vasiyetname hazırlayan kişi, sonradan vasiyetnamesinden tamamen vazgeçebilir veya vasiyetnamede gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir.

Miras sözleşmesi ise iki taraflı hukuki bir işlem olduğundan taraflardan birinin istemesiyle sözleşmeden dönülemez. Değişiklik veya iptal etmek için sözleşmenin iki tarafının da mutabakatı gerekir.

İsnat Yeteneği 

Kişi, vasiyetname hazırlayabilmesi için vasiyetnameyi düzenlediği anda hukuki bir işlemi ve sonuçlarını anlayabilme ve bu sonuca uygun hareket edebilme yeteneğine sahip olmalıdır. Ayrıca, vasiyetname düzenleyen kişinin on beş yaşını doldurmuş olması da gerekir.

Üç seçenek

Bu yazıyı okurken vasiyetnamesini hazırlama vakti geldiğini düşünenlerin önünde üç seçenek mevcuttur. Bunlardan ilki, kendi el yazılarıyla açık bir şekilde tarih belirterek ve imzalayarak vasiyet hazırlanabilir. İkincisi, noter, sulh hakimi, konsolos gibi resmi bir memurun nezaretinde ve iki tanığın katılımıyla “resmi vasiyetname” hazırlanabilir. Üçüncüsü ise, zaruret halinde (ölüm tehlikesi, savaş, hastalık, ulaşımın kesilmesi gibi) iki tanığa son arzular sözle ifade edilerek “sözlü vasiyet”te bulunulabilir. Bunlardan en sağlıklısı ve en sağlamı, profesyonel destek alarak hazırlanacak olan “resmi vasiyetname”dir.

İrade yokluğu

Vasiyetname bazı hallerde geçersiz sayılabilir. Vasiyetnameyi düzenleyenin irade yokluğu(hata, hile, korkutma), vasiyetin anlatmak istediği hususun anlaşılamaması, vasiyetnamenin şekil şartlarından yoksun olması, içeriğinin gerçekleşmesinin imkansız olması, ahlaka ve kanuna aykırı olması,  vasiyetnamenin sonraki bir vasiyetname ile ortadan kalkmış olması, miras bırakılan kişinin miras bırakandan önce ölmesi, miras bırakılan kişinin mirastan mahrum bir kişi durumuna düşmesi gibi nedenler vasiyetnameyi geçersiz kılar.

Saklı pay

Vasiyetnameyle tereke üzerinde yapılabilecek tasarrufların bir sınırı vardır. Kişinin kendi malına istediği şekilde tasarruf etmesi en doğal hakkı olmakla birlikte, kişinin yasal mirasçılarına kalacak olan malların tamamını, bazı yasal mirasçılar aleyhine başkalarına bırakmasına müsaade edilmemiştir.

Bazı mirasçılar saklı paya (mahfuz hisseye) sahiptir. Ölenin eşi, çocukları ve bunların altsoyu, ana ve babası ve bunların çocukları yani ölenin kardeşleri  “tenkis davası” açma hakkına sahiptir.

“Ölenin Mirasının Paylaşılmasında Saklı Haklar” konusunda detaylı açıklama için lütfen linki tıklayınız.